Cây ích mẫu và công dụng của vị thuốc quý

Ích mẫu là một loại cây thuộc thân cỏ, có khả năng sống được từ 1-2 năm, thân cây khá nhỏ chỉ tầm 0.7-1m đổ lại. Cây ích mẫu thường mọc tự nhiên, thường mọc ở vùng các bãi sông, đồng ruộng hay thung lũng. Loại cây này ưa sáng và ưa ẩm ướt, phát triển và mọc nhiều ở các tỉnh đồng bằng phía Bắc Bộ. Theo dân gian, cây ích mẫu thường được dùng để chữa các bệnh của phụ nữ. Kể đến như là: làm điều hòa kinh nguyệt, làm giảm đau bụng tới tháng và chữa các bệnh phụ khoa khác,… Đây là một vị thuốc khá hay dành cho phụ nữ.

Nhận biết cây ích mẫu

Cây ích mẫu còn có tên gọi khác là cây chói đèn, cây sung úy. Cây ích mẫu từ lâu đã được biết tới với công dụng điều kinh. Chữa đau bụng kinh, các bệnh phụ khoa khác. Ngay tên gọi “ích mẫu” đã cho thấy đây là một vị thuốc quý dành cho phụ nữ.

Cây ích mẫu (Leonurus japonicus Houtt.), họ Bạc hà (Lamiaceae) là cây thuộc thảo sống hàng năm, cao độ 0,5-1m. Thân đứng, hình vuông, có rãnh dọc. Lá mọc đối có cuống dài, lá ở gốc gần như tròn, lá giữa dài, xẻ sâu thành thùy hẹp, các thùy có răng cưa nhọn.

Cụm hoa thành những vòng dày đặc ở kẽ lá. Tràng hoa màu trắng hồng, hoặc tím hồng. Quả nhỏ, 3 cạnh, nhẵn. Là cây mọc hoang hoặc được trồng. Để lấy nguyên liệu làm thuốc ở nhiều địa phương trong cả nước. Có nhiều ở Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình…

Bộ phận dùng làm thuốc là phần cây trên mặt đất và hạt (sung úy tử). Tùy theo cách sử dụng, có thể tiến hành chế với rượu, giấm… Thành phần hóa học chủ yếu của ích mẫu là alcaloid: leonurin, stachydrin. Ngoài ra còn có flavonoid, rutin.

Các tác dụng chữa bệnh của cây ích mẫu

Ích mẫu có tác dụng tăng co bóp tử cung cô lập của thỏ, tác dụng ngừa thai. Với thành phần leonurin có tác dụng tăng cường sức co bóp tim ếch cô lập. Với huyết áp (mèo), lúc đầu hạ, sau bình thường. Ngoài ra, ích mẫu còn tác dụng chống kết tập tiểu cầu, tác dụng tăng bài tiết nước tiểu.

Ích mẫu có tác dụng hành huyết thông kinh, lợi thủy tiêu thũng, thanh can nhiệt, ích tinh, giải độc. Dùng trị kinh bế, kinh nguyệt không đều. Sau khi đẻ huyết ứ đau bụng, hoặc mắt mờ, cao huyết áp. Trị bệnh trĩ hoặc rò ở hậu môn. Liều dùng, ngày 8-16g, dạng thuốc sắc. Người huyết hư, huyết không bị ứ đọng, có thai không nên dùng. Hạt ích mẫu có tác dụng sáng mắt, ích tinh, hạ áp.

Một số chứng bệnh thường dùng ích mẫu

• Ích mẫu trị kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh: ích mẫu, hương phụ, ngải cứu, bạch đồng nữ, đồng lượng 12g, sắc uống, ngày một thang.
• Ích mẫu trị viêm thận gây phù: 40-100g sắc nóng hoặc phối hợp với xa tiền, bạch mao căn, đồng lượng 16g, sắc uống.
• Ích mẫu trị mắt đau, sưng đỏ: sung úy tử, cúc hoa, hạt muồng ngủ, hạt mào gà trắng, sinh địa, mỗi vị 10g, sắc uống.
• Ích mẫu giúp tử cung co hồi sau đẻ: ích mẫu 36g, đương quy 9g. Sắc uống, chia 3 lần trong ngày.

Bồi dưỡng sức khỏe tim

Ích mẫu có chứa thành phần hóa học tự nhiên là leonurine, có tác dụng như chất làm giãn nở mạch dạng nhẹ, chống co thắt và thư giãn các cơ bắp, đặc biệt là của tim. Hơn nữa, ích mẫu còn hỗ trợ việc giảm tình trạng đông máu, loại bỏ chất béo trong cơ thể và hạ huyết áp. Người Hy Lạp và La Mã cổ xem ích mẫu như bài thuốc chữa tăng nhịp tim nhanh. Sau đó, cách này tiếp tục sử dụng rộng rãi trong nhiều thế kỷ tại châu Âu.

Thực tế là, các nhà khoa học Đức chọn loại thảo mộc này để ngừa tăng nhịp tim do lo lắng hoặc căng thẳng. Cường giáp cũng là nguyên nhân dẫn đến nhịp tim tăng nhanh bất thường và người ta cũng dùng ích mẫu trong trường hợp này. Nên uống hỗn hợp 2g ích mẫu với nước sôi, được lọc lại và để nguội, ba lần mỗi ngày để điều hòa nhịp tim.

Làm dịu tinh thần

Dùng ích mẫu có thể giảm căng thẳng tinh thần và cảm giác lo lắng. Ích mẫu có công dụng tự nhiên trong làm dịu cơ thể và thư giãn các cơ bắp, giảm căng thẳng cho các dây thần kinh và hệ thần kinh. Hơn nữa, nó còn nâng cao tâm trạng, chống suy nhược thần kinh và cải thiện giấc ngủ.